Rijvaardigheid bij cognitieve stoornissen (februari 2023)
Naar aanleiding van mijn vorige artikel kwam er een vraag ook iets te schrijven over rijgeschiktheid en cognitieve stoornissen zoals in het geval van dementiële beelden.
Net zoals bij een aantal lichamelijke aandoeningen moet men zelf uit eigen verantwoording bij het CBR melden dat er eventueel sprake is van een aandoening, welke de rijvaardigheid kan beïnvloeden zoals ook dementering. Dit is niet makkelijk; de omgeving heeft vaak stoornissen eerder in de gaten dan dat de persoon in kwestie het zelf ziet. En beide partijen kunnen zeer de neiging hebben het probleem te bagatelliseren.
Opgeven van een aandoening welke de rijvaardigheid in de weg staat gaat via een (aangeschafte!) Gezondheidsverklaring.
Dan is het mogelijk, dat bij de leeftijdskeuring voor het rijbewijs door mij stoornissen worden vastgesteld. Het vermoeden vloeit voort uit de manier waarop iemand zich gedraagt tijdens de keuring en wordt verder onderbouwd door een oriënterende cognitieve test. Anderzijds kunnen er al cognitieve stoornissen zijn vastgesteld door de huisarts en/of is er al een beoordeling door een psychogeriater geweest.
Zowel bij eigen melding als door rapportage door mij zal het CBR besluiten tot nader onderzoek.
Er zal om een specialistisch rapport worden gevraagd door een neuroloog, een psychiater, een klinisch geriater of een specialist ouderengeneeskunde. Helaas komt de betrokkene hiermee voor kosten te staan; al naar gelang de duur van een onderzoek, met een minimum van € 114.
De specialist moet een rapport opstellen over de ernst van de cognitieve stoornis. Dit is de internationaal aanvaarde Clinical Dementia Rate (CDR).
Het rapport kijkt naar een zestal zaken en niet alleen naar eventuele vergeetachtigheid. Bij bijvoorbeeld de ziekte van Alzheimer is immers vaak niet alleen sprake van vergeetachtigheid, maar zijn er ook problemen met het uitvoeren van praktische zaken.
De CDR is een interview. Niet alleen dus het geheugen, maar ook zaken als oriëntatie, beoordeling en het oplossen van problemen, activiteiten buitenshuis, leven thuis / hobbys / intellectuele interesses en persoonlijke verzorging komen aan bod.
Er volgt dan een score: CDR 0,5 of 1 zijn zeer lichte of resp. lichte vormen van dementie. CDR 2 en 3 zijn matig of resp. ernstige vormen van dementie. Uiteraard kan het vermoeden op dementie op basis van het onderzoek ook verworpen worden.
CDR 2 en 3 betekenen ongeschiktheid voor het rijbewijs. Wettelijk mag men nog wel een bromfiets en een brommobiel rijden. Dit is een lacune in de wet; het CBR raadt dit ernstig af. Het kon wel eens gevaarlijker zijn dan autorijden.
Een CDR-classificatie betekent in ieder geval ongeschiktheid voor het grote rijbewijs en voor professioneel personenvervoer (taxi, maar ook bezorgdiensten).
Bij CDR 0,5 en 1 zal het CBR als vervolg een rijtest vragen. Dit is een autorit, meestal in eigen auto, onder toeziend oog / beoordeling van een deskundige.
Het is iets anders dan een rijexamen. Bij meerdere aandoeningen wordt een rijtest aangevraagd. Zo moeten bv mensen met ernstige longslijtage ook een rijtest doen. Hierbij kijkt de deskundige hoe iemand met zijn slechte longcapaciteit zich in het verkeer weet te handhaven.
Zo ook in geval van CDR 0,5 en 1: er wordt dan naar een aantal zaken gekeken welke betrekking hebben op het cognitieve functioneren in het verkeer. Kan men geconcentreerd de test volhouden, is er een goed onderscheid tussen hoofd- en bijzaken in het verkeer, wordt de aandacht goed verdeeld over de besturing van het voertuig en het verkeer, is er een goede besluitvorming t.a.v. het verkeer, worden automatische bestuurshandelingen goed gedaan, omgang met de andere weggebruikers (inschatting gedrag medeweggebruikers), veilig omgaan met verkeerssituaties, bediening van de auto, juist omgaan met de verkeersregels, omgang met potentieel gevaarlijke verkeerssituaties.
Indien de rijtest met goed gevolg wordt afgelegd wordt men voor één jaar goedgekeurd. In uitzonderingsgevallen bij een CDR 0,5 of MCI (Mild Cognitive Impairment) en een goed uitvallend nader neuropsychologisch onderzoek voor drie jaar.
Voor de rijtest zelf rekent het CBR geen kosten, tenzij de deskundige wil dat men in een lesauto komt. In dat geval moet men een lesauto huren. Vervoer naar de testplaats is wel voor eigen portemonnee.
Bij elkaar dus een heel traject waar men in terecht komt bij (vermoeden op) dementering / cognitieve stoornissen. Het is altijd triest, wanneer iemand op grond van afnemende vaardigheden het rijbewijs verliest. Het rijbewijs geeft bewegingsruimte en sociale contacten. Lang kunnen mensen zich staande houden in een vertrouwde omgeving, waar ze het verkeer kennen. Het rijbewijs vraagt echter ook, dat je snel en adequaat optreedt in een onverwachte gevaarlijke verkeerssituatie. En daar is de beoordeling van het CBR voor bedoeld. Voor de veiligheid van de betrokkene en die van de medeweggebruikers.
Robbert van den Bent, keuringsarts
Voor afspraken tel 06-53934229